Od zarania dziejów muzyka operowa budziła w słuchaczach silne emocje. Już we wczesnych operach pojawiały się charakterystyczne cechy, które miały wzruszać i poruszać publiczność. Skąd wzięła się specyficzna atmosfera przesady, namiętności i patosu tak ściśle związana z tym gatunkiem? Przyjrzyjmy się bliżej kluczowym momentom w historii opery, które ukształtowały jej melodramatyczny charakter.
Początki melodramatu w operze
Choć opera powstała pod koniec XVI wieku we Włoszech, to dopiero w epoce baroku jej charakter zaczął nabierać wyraźnie melodramatycznych cech. Wczesne opery, jak "Dafne" czy "Orfeusz" Claudio Monteverdiego, koncentrowały się przede wszystkim na warstwie muzycznej i próbach stworzenia nowego stylu voci. Jednak wkrótce teatralność i dramatyzm fabuły zaczęły odgrywać coraz większą rolę.
Kluczowym momentem było pojawienie się stylu barokowego w sztuce. Jego cechy, takie jak przesada, silne kontrasty i bogata ornamentyka znacząco wpłynęły na muzykę i estetykę ówczesnych oper.
Wpływ estetyki baroku
Przesada i ekstrawagancja
Barok charakteryzował się przepychem i przesadą w każdym wymiarze. Nie inaczej było w operze, gdzie pompatyczność przejawiała się zarówno w warstwie wizualnej, jak i muzyce. Libretta pełne były nieprawdopodobnych zwrotów akcji i wyolbrzymionych emocji. Towarzyszyła im wyszukana sceneria i bogate stroje.
Silne emocje i kontrasty
Typowe dla baroku operowanie silnymi kontrastami znalazło swój wyraz w zestawianiu uczuć skrajnych - miłości i nienawiści, radości i rozpaczy. Bohaterowie w krótkim czasie przechodzili od uniesień do głębokich cierpień. Miało to wzruszać publiczność i angażować emocjonalnie.
Afektacja i patos
Arie w stylu barokowym pełne były ozdobników i popisów wokalnych, które podkreślały emocje. Melodie często pozostawały w jednym nastroju, np. smutku czy radości. Patetyczne recytatywy dodatkowo potęgowały dramatyzm akcji. To ukształtowało specyficzny, nieco sztuczny i przesadny patos opery barokowej.
Rozwój bel canto w XVIII wieku
Kolejnym etapem rozwoju melodramatycznego charakteru opery było pojawienie się stylu bel canto w XVIII w. Jego celem była wirtuozeria wokalna i popisy możliwości głosu.
Wyolbrzymiona ekspresja uczuć
Arie bel canto służyły głównie ukazaniu i spotęgowaniu emocji bohaterów. Śpiewacy popisywali się możliwościami głosu, by jak najmocniej wyrazić uczucia postaci - gniew, rozpacz czy ekstazę. Grano je w przesadny, wyolbrzymiony sposób.
Wirtuozeria wokalna
Partie wokalne obfitowały w ozdobniki, głośne długie dźwięki, które miały olśniewać publiczność. Primadonny rywalizowały w popisach koloraturowych, by zademonstrować możliwości swojego głosu. liczyła się przede wszystkim technika wokalna.
Arie da capo
Typową formą była aria da capo z powtarzaną częścią A po kontrastującej części B. Śpiewacy mieli okazję do popisów i rozbudowanych ozdobników przy powtórzeniu. Jeszcze bardziej wzmagało to teatralny, "operowy" charakter.
Verdi i włoski romantyzm
Kolejnym momentem kluczowym dla ukształtowania specyficznego klimatu opery był włoski romantyzm w XIX w. Giuseppe Verdi wprowadził nowe brzmienia i większy dramatyzm.
Namiętność i dramatyzm
Opery Verdiego pełne były namiętności, zdrad, morderstw i dramatycznych zwrotów akcji. Towarzyszyła im ekspresyjna muzyka z silnymi kontrastami napięć. Miało to wzmagać emocje widzów.
Mroczne libretta
tematyka oper Verdiego często oscylowała wokół motywów śmierci, zemsty i obsesji. Mroczne libretta w połączeniu z intensywną muzyką tworzyły melodramatyczną całość o silnym ładunku emocjonalnym.
Arie wyrażające silne emocje
Verdi tworzył wirtuozerskie arie służące wyrażeniu skrajnych stanów uczuciowych bohaterów - gniewu, rozpaczy, ekstazy. Śpiewacy mieli okazję do popisów swoich możliwości wokalnych i aktorskich.
Późny romantyzm - Wagner
Kulminacją tendencji do monumentalizmu i wzmagania emocji były późnoromantyczne opery Ryszarda Wagnera. Osiągnął on nowy poziom patosu i symboliki.
Mitologia i symbolika
Wagner sięgał po monumentalne tematy z mitologii i legend. Nasycał opery złożoną symboliką, co dodatkowo wzmagało ich patos i wydźwięk emocjonalny. Publiczność miała odczuwać niemal metafizyczny wstrząs.
Monumentalność i patos
Dzieła Wagnera cechowała skala i rozmach - ogromna obsada, złożona orchestracja. Sam spektakl trwał wiele godzin. Towarzyszyły mu silne emocje, które miały poruszyć widownię. Osiągnął szczyt operowego monumentalizmu i patosu.
Muzyka wyrażająca stany ducha
Muzyka w operach Wagnera bezpośrednio ilustrowała uczucia i przeżycia wewnętrzne bohaterów, nie tylko akcję. Lejtmotywy powiązane z postaciami wzmagały identyfikację emocjonalną widzów.
Podsumowując, melodramatyczny i patetyczny charakter opery wykształcił się stopniowo pod wpływem wielu czynników. Począwszy od baroku, poprzez bel canto, włoski romantyzm aż po późny romantyzm Wagnera - każda epoka wnosiła nowe elementy, które miały wzruszać i angażować emocjonalnie publiczność. Stąd wzięła się charakterystyczna atmosfera przesady, namiętności i wyolbrzymionych uczuć tak ściśle związana z operą.
Podsumowanie
Historia opery pokazuje, że gatunek ten od samego początku miał wywierać silny wpływ emocjonalny na widzów. Już we wczesnym baroku pojawiły się pierwsze ślady przesady i patosu, które z czasem tylko się nasilały. Kolejne epoki - bel canto, romantyzm włoski i późny romantyzm wnosiły nowe elementy potęgujące dramatyzm, takie jak wirtuozeria wokalna, mroczne fabuły czy monumentalna skala. Dzięki temu opera zyskała swój charakterystyczny, nieco sztuczny i wyolbrzymiony melodramatyzm, który do dziś budzi silne emocje wśród widzów.
Tagi
Udostępnij artykuł
