Funk to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i wpływowych gatunków muzycznych ostatnich dekad. Cechuje go charakterystyczne, taneczne brzmienie bazujące na nisko strojonych instrumentach dętych, zgrzytliwych gitarach, mocnym rytmie sekcji perkusyjnej i wokalu utrzymanym w duchu rhythm and bluesa. Choć korzenie funku sięgają późnych lat 50., to prawdziwą popularność zyskał on w dekadzie następnej, stając się jednym z symboli kontrkulturowego ruchu flower power. Wkrótce jego wpływy zaczęły przenikać do wielu innych gatunków - od soulu, przez rock, po disco czy hip-hop. Dzisiaj, mimo upływu dekad od boomu na funk, wciąż jest on obecny w popkulturze, a jego charakterystyczny, pulsujący groove fascynuje kolejne pokolenia słuchaczy.
Geneza i początki funku
Funk wywodzi się z rhythm and bluesa oraz soulu lat 50. Artyści tacy jak Ray Charles czy Lionel Hampton stworzyli podwaliny pod nowy, bardziej taneczny styl, wykorzystując mocny, pulsujący rytm i elementy improwizacji jazzowej. Jednak dopiero na przełomie dekad 50. i 60. zaczął się wykształcać w pełni uformowany funk. Duży wkład mieli w to artyści z wytwórni Stax Records oraz muzycy sesyjni znad Zatoki San Francisco. To właśnie tam powstały pierwsze klasyczne nagrania funkowe, takie jak "What'd I Say" Raya Charlesa czy "Cold Sweat" Jamesa Browna.
Cechy charakterystyczne muzyki funk
Funk wyróżnia przede wszystkim mocny, taneczny rytm oparty na partii perkusji i pulsującej grze gitary basowej. Klasyczne brzmienie uzyskiwano dzięki nisko strojonym instrumentom dętym, takim jak saksofony czy puzony, grającym charakterystyczne riffy. Często wykorzystywano efekt wah-wah na gitarze elektrycznej. Ważnym elementem był też chropowaty, pełen ekspresji wokal, sięgający do tradycji gospel i bluesa. Teksty funkowych utworów poruszały bardzo różnorodną tematykę - od problemów społecznych po zabawę i seks.
Taneczny rytm
Mocny, pulsujący rytm to znak rozpoznawczy funku. Oparty jest najczęściej na zgraniu ze sobą gitary basowej, perkusji i gitary rytmicznej. Często wykorzystywane są synkopowane frazy i złożone sekcje perkusyjne z tamburynem, kongami czy drewnianymi blokami.
Dominująca rola instrumentów dętych
Charakterystyczne riffy i melodie funkowe tworzone są przez sekcję instrumentów dętych, grających zwykle w niskich rejestrach. Klasyczny funkowy "groove" opiera się na dialogu między saxofonami, trumpeta a puzonami.
Wpływy R&B i soulu
Funk czerpie inspiracje z tradycji rhythm and bluesa i wczesnego soulu. Widać to szczególnie w ekspresyjnym, pełnym improwizacji wokalu, nawiązującym do tradycji gospel i bluesa. Teksty utworów funkowych również często poruszają problemy społeczności afroamerykańskiej.
Najważniejsze zespoły funkowe
James Brown i The J.B.'s
James Brown był prawdziwą ikoną i prekursorem funku. Jego utwory takie jak "Papa's Got a Brand New Bag", "Get Up (I Feel Like Being a) Sex Machine" czy "Super Bad" uznawane są za fundament gatunku. Brown nagrywał z zespołem The J.B.'s, z którym zrewolucjonizował brzmienie lat 60.
Parliament i Funkadelic
Parliament i Funkadelic to dwie formacje prowadzone przez muzyka George'a Clintona, które wnieść ogromny wkład w rozwój funku. Ich płyty takie jak "Mothership Connection" czy "One Nation Under a Groove" łączyły funk z psychedelicznym rockiem i muzyką elektroniczną.
Sly & The Family Stone
Zespół Sly & The Family Stone z liderującym nim wokalistą i multiinstrumentalistą Sly Stone'em stworzył wyjątkową mieszankę soulu, funku, rocka psychodelicznego i popu. Do ich największych przebojów należą "Dance to the Music", "Everyday People" i "Family Affair".
Funkowe brzmienie lat 70.
Rozwój gatunku
Lata 70. to złoty okres dla funku. W tym czasie powstają kolejne odmiany gatunku - funk polityczny (James Brown), funk psychodeliczny (Parliament-Funkadelic), jazz-funk (Herbie Hancock) czy disco-funk (Kool & The Gang). Coraz więcej artystów sięga po funkowe brzmienia.
Wpływ na inne style muzyczne
Funk zaczyna wywierać ogromny wpływ na inne gatunki - przenika do rocka (Red Hot Chili Peppers), disco (Chic), a nawet muzyki elektronicznej (Kraftwerk). Staje się jednym z fundamentów rodzącego się w drugiej połowie dekady hip-hopu.
Największe przeboje epoki
Do największych funkowych hitów lat 70. zaliczyć można "Play That Funky Music" Wild Cherry, "Get Down Tonight" KC and The Sunshine Band, "Good Times" Chic czy "Flash Light" Parliament.
Odrodzenie funku w latach 80. i 90.
Nowe brzmienie
Lata 80. przynoszą renesans zainteresowania funkiem. Powstaje wiele nowych odmian tego stylu, takich jak funk z elementami popu czy rocka. Duży nacisk kładziony jest na nowoczesne brzmienie z użyciem instrumentów elektronicznych.
Gwiazdy ery disco polo
Na scenę wkraczają nowe gwiazdy funku i zespoły łączące go z popem, jak Prince, Rick James, Cameo, The Gap Band czy Zapp. Ich przeboje podbijają listy przebojów.
Funk w muzyce klubowej
Elementy funku zaczynają pojawiać się w house'ie i muzyce klubowej, tworząc nowe gatunki jak acid house czy funky house. Wyraźne inspiracje funkiem słychać u Daft Punk czy Jamiroquai.
Dziedzictwo i wpływ funku
Artyści kontynuujący tradycję
W kolejnych dekadach rozwija się nurt neo-funku, kontynuujący estetykę klasycznego brzmienia lat 60. i 70. Do jego przedstawicieli należą m.in. Jamiroquai, Red Hot Chili Peppers, Soulive czy Lettuce.
Elementy funku we współczesnej muzyce
Wpływy funku słychać dziś w wielu gatunkach - R&B, hipe-hopie, muzyce elektronicznej, a nawet indie rocku. Wykorzystują je tacy artyści jak Bruno Mars, Mark Ronson, Daft Punk czy Vulfpeck.
Popularność gatunku do dziś
Mimo upływu dekad od swojego rozkwitu, funk wciąż cieszy się popularnością i przyciąga nowych fanów. Co roku odbywają się festiwale poświęcone temu gatunkowi, a kapele grające w tym stylu nadal koncertują.
Podsumowanie
Funk to gatunek, który wywarł ogromny wpływ na rozwój muzyki popularnej drugiej połowy XX wieku i do dziś pozostaje niezwykle rozpoznawalny. Cechuje go charakterystyczne, taneczne brzmienie, mocny rytm, dominacja instrumentów dętych i chropowaty wokal. Choć jego historia liczy już ponad pół wieku, wciąż przyciąga nowych słuchaczy, a elementy funku słychać w wielu współczesnych gatunkach. Niezaprzeczalnie pozostaje jednym z filarów black music i ważną częścią dziedzictwa muzycznego drugiej połowy XX wieku.