Efekt wah-wah to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i charakterystycznych efektów gitarowych. Jego niepowtarzalne, falujące brzmienie, przywodzące na myśl lamentujący głos, stało się jednym z filarów rocka psychodelicznego i funku. Od czasu powstania w latach 60. efekt wah-wah zdobył status kultowego i do dziś pozostaje nieodłącznym elementem arsenału wielu gitarzystów. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu fascynującemu efektowi. Poznamy jego historię i sposób działania. Przeanalizujemy, w jaki sposób wykorzystywany był przez artystów na przestrzeni dekad i jak uzyskać za jego pomocą charakterystyczne brzmienie. Omówimy również praktyczne aspekty stosowania efektu wah-wah, od doboru odpowiedniego sprzętu po wskazówki dotyczące ustawień i łączenia z innymi efektami. Zapoznamy się także z przykładami kultowych zagrań i sztuczek gry z wykorzystaniem tego efektu. Zapraszam do lektury!
Geneza efektu wah-wah
Historia efektu wah-wah sięga drugiej połowy lat 60. Choć istniały wcześniejsze próby uzyskania podobnego brzmienia, za twórcę klasycznego efektu wah-wah uznaje się gitarzystę Césara Rosasa. W 1966 roku skonstruował on prosty mechanizm w postaci pedału, który poprzez zmianę pozycji potencjometru regulował barwę dźwięku. Urządzenie Rosasa stało się pierwowzorem dzisiejszych pedałów wah-wah.
Prekursorzy efektu wah-wah
Jeszcze przed Césarem Rosasem podobny efekt próbowali uzyskać inni gitarzyści i producenci. W latach 50. legendarne brzmienie starał się odtworzyć Les Paul. W 1962 roku Ray Butts skonstruował urządzenie o nazwie Cry Baby, działające na podobnej zasadzie co późniejszy pedał Wah-Wah. Jednak za twórcę klasycznego brzmienia wah-wah uważany jest właśnie Rosas.
Prototyp Rossasa i pierwsze zastosowania
Mechanizm stworzony przez Rosasa był stosunkowo prosty. Składał się z cewki, potencjometru i dźwigni uruchamianej nogą. Poprzez zmianę pozycji potencjometru regulował on barwę dźwięku. Prototyp Rosasa zyskał uznanie m.in. gitarzysty Franka Zappy.
Rosas sprzedał licencję na swój wynalazek firmie Dunlop, która jako pierwsza zaczęła masowo produkować pedały wah-wah. Nowy efekt szybko zyskał popularność wśród gitarzystów rockowych i funkowych i stał się ważnym elementem ich brzmienia.
Jak działa efekt wah-wah
Efekt wah-wah opiera się na cyklicznej zmianie barwy dźwięku w zakresie pasma przenoszenia filtrów w pedale. Powoduje to charakterystyczne, pulsujące brzmienie, przywodzące na myśl jękliwy lament. Jak działa ten efekt? Jakie parametry można kontrolować? Przyjrzyjmy się bliżej.
Budowa i zasada działania pedału wah-wah
Klasyczny pedał wah-wah składa się zwykle z obudowy, przełącznika nożnego, potencjometru oraz cewki indukcyjnej. Naciskając na przełącznik zmieniamy pozycję suwaka potencjometru, co zmienia częstotliwość graniczną filtrów w pedale i tym samym barwę dźwięku.
1. Rola potencjometru
Kluczowym elementem jest potencjometr nastawczy. Zmiana jego pozycji powoduje przesuwanie się częstotliwości granicznej filtrów pasmowo-przepustowych, a co za tym idzie - zmianę barwy dźwięku wydobywającego się z głośnika.
2. Indukcyjna cewka
Cewka indukcyjna współpracuje z potencjometrem, wpływając na charakterystykę przenoszenia. Im większa indukcyjność cewki, tym wolniejsze zmiany barwy dźwięku.
Charakterystyczne cechy brzmienia
Typowe brzmienie efektu wah-wah cechują następujące elementy:
- Pulsująca, zmieniająca się cyklicznie barwa
- Zwężanie i poszerzanie pasma przenoszenia
- Jękliwy, "lamentujący" charakter
- Wzmocnienie harmonicznych wyższych częstotliwości
Te cechy składają się na niepowtarzalne i rozpoznawalne brzmienie klasycznego efektu wah-wah.
Kontrola barwy dźwięku
Kluczowe parametry decydujące o barwie dźwięku w efekcie wah-wah, to:
- Zakres regulacji częstotliwości granicznej
- Częstotliwość modulacji
- Głębokość modulacji
- Kształt charakterystyki filtrów
Odpowiednie ustawienie tych parametrów pozwala precyzyjnie kontrolować brzmienie efektu podczas gry.
Popularność efektu wah-wah
Od powstania w latach 60. efekt wah-wah zdobył status kultowego i niezmiennie cieszy się popularnością wśród gitarzystów. Oto najważniejsze fakty z historii tego efektu.
Wykorzystanie w muzyce rockowej i funk
Efekt wah-wah szybko znalazł zastosowanie w rocku psychodelicznym (Jimi Hendrix), funku (Funkadelic) i jazz fusion (Miles Davis). Do dziś stanowi charakterystyczny element brzmienia tych gatunków.
Gitarzyści stosujący efekt wah-wah
Wśród gitarzystów szczególnie chętnie korzystających z efektu wah-wah wymienić można m.in.: Jimiego Hendriksa, Franka Zappę, Davida Gilmoura, Kirka Hammetta czy Slasha.
Albumy z przetworzonym brzmieniem wah-wah
Do najsłynniejszych albumów, na których słychać charakterystyczne brzmienie tego efektu, należą m.in.: Electric Ladyland Hendriksa, Maggot Brain Funkadelic oraz Bitches Brew Milesa Davisa.
Ustawienia efektu wah-wah
Aby w pełni wykorzystać możliwości efektu wah-wah, warto zapoznać się z różnymi opcjami ustawień dostępnymi w pedale i poeksperymentować z nimi. Oto najważniejsze z nich.
Regulacja częstotliwości modulacji
Częstotliwość modulacji, czyli to jak szybko zmienia się barwa dźwięku, można regulować za pomocą potencjometru lub przełącznika w pedale. Wolniejsza modulacja sprawdzi się w spokojniejszych partiach, szybsza - w dynamicznych solówkach.
Kontrola zakresu modulacji
Im większy zakres zmian częstotliwości granicznej filtrów, tym szersze spektrum barw uzyskamy. Warto dobrać zakres do charakteru dźwięku - od delikatnych, gładkich przejść po radykalne zmiany brzmienia.
Dopasowanie do charakteru utworu
Dla spokojnych ballad lepiej sprawdzą się łagodne ustawienia, natomiast w mocnych, rockowych kawałkach można śmielej eksperymentować z parametrami dla bardziej agresywnego brzmienia.
Wskazówki dotyczące stosowania efektu
Oprócz samego dźwięku, na efekt końcowy wpływa również sposób wykorzystania pedału wah-wah. Poniżej garść praktycznych porad.
Dobór pedału wah-wah
Na rynku dostępnych jest wiele modeli różniących się budową, możliwościami regulacji i brzmieniem. Warto dobrać pedał do własnych preferencji i stylu gry.
Interakcja z innymi efektami
Efekt wah-wah łączy się ciekawie z przesterowaniem, delayem czy phasingiem. Kolejność efektów w łańcuchu sygnałowym też ma znaczenie.
Praktyczne wskazówki od gitarzystów
Warto czerpać z doświadczeń mistrzów i stosować się do ich porad dotyczących np. ustawiania parametrów czy sposobów aktywacji efektu.
Efekt wah-wah na scenie
Pedale wah-wah od dekad stanowią nieodłączny element wyposażenia gitarzystów koncertujących na żywo. Jak najlepiej wykorzystać ten efekt na scenie?
Wykorzystanie expressji i dynamiki
Zmiany nacisku i prędkości aktywacji pedału pozwalają wydobyć z efektu wah-wah dodatkową ekspresję i dynamikę frazowania.
Najsłynniejsze solówki z wah-wah
W historii muzyki rockowej i funkowej znajdziemy wiele kultowych już partii solowych zagranych z użyciem wah-wah, np. solo Hendriksa w Voodoo Chile.
Triki i techniki gry z pedałem wah-wah
Niektórzy gitarzyści opanowali niezwykłą biegłość w operowaniu pedałem, wykorzystując rozmaite triki, jak grę piętą czy bujanie całą stopą.
Efekt wah-wah od dekad fascynuje gitarzystów na całym świecie, stanowiąc nieodłączny element brzmienia rocka, funku i wielu innych gatunków. Mam nadzieję, że ten artykuł pozwolił bliżej zapoznać się z tą niezwykłą techniką i zainspirował do własnych eksperymentów z tym kultowym efektem. Życzę owocnych poszukiwań wyjątkowych brzmień!
Podsumowanie
Efekt wah-wah to prawdziwa ikona wśród gitarowych efektów. Jego charakterystyczne, pulsujące brzmienie na stałe wpisało się w historię rocka, funku, jazzu i wielu innych gatunków. Od czasu wynalezienia pedału wah-wah przez Césara Rosasa pod koniec lat 60., przeszedł on ewolucję od prostych konstrukcji do zaawansowanych modeli z licznymi opcjami ustawień. Jednak kluczowe pozostaje to samo - uzyskanie tego wyjątkowego, "lamentującego" tonu, który natychmiast rozpozna każdy meloman.
Wah-wah to efekt, który wciąż inspiruje nowe pokolenia gitarzystów do poszukiwania oryginalnych brzmień. Zarówno weterani, jak i młodzi artyści chętnie sięgają po ten kultowy już pedał. Dlatego wah-wah na stałe zagościł w arsenale gitarystów koncertujących i nagrywających na całym świecie, będąc nieodłącznym elementem gitarowego brzmienia od ponad 50 lat.
Tagi
Udostępnij artykuł
