Punk rock jako buntowniczy ruch muzyczny zrodził się w połowie lat 70. w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Jednak już w następnej dekadzie zaczął przenikać do Polski, gdzie szybko zyskał popularność i przybrał specyficzny, lokalny charakter. Choć czasy komunizmu nie były sprzyjające dla tego radykalnego nurtu, to polscy artyści znaleźli sposób, by wyrazić swój sprzeciw wobec ówczesnego systemu. Przez te dziesięciolecia punk w Polsce wyewoluował z kontrkultury w ważny element rodzimej kultury i sztuki.
Początki polskiego punk rocka
Polska scena punkowa zaczęła kształtować się pod koniec lat 70., głównie w Trójmieście i Warszawie. Pionierami były grupy takie jak Dezerter CZY Moskwa. Ich muzyka inspirowana była zachodnimi artystami pokroju Sex Pistols, The Clash czy Ramones. Szybko pojawiły się pierwsze nielegalne koncerty, organizowane po kryjomu w remizach strażackich czy kościołach. Techniczne zaplecze było prymitywne, instrumentarium ograniczone, a występy często przerywane interwencjami milicji.
Jednak mimo trudnych warunków ruch punkowy rósł w siłę. Pojawiły się kolejne zespoły, które dzięki kasetom magnetofonowym - głównemu nośnikowi alternatywnej muzyki w tamtych czasach - zdobywały popularność w całym kraju. Teksty utworów poruszały kontrowersyjne wówczas tematy polityczne i społeczne, co spotykało się z represjami ze strony władzy. Pomimo to dla wielu młodych ludzi punk stał się sposobem na wyrażenie buntu wobec otaczającej ich rzeczywistości.
Kultowe zespoły lat 80.
Dezerter
Grupa Dezerter, założona w 1981 roku w Warszawie przez wokalistę Roberta Materę, była jedną z najważniejszych formacji na wczesnej polskiej scenie punkowej. Ich teksty pełne nihilizmu i szyderstwa trafnie oddawały atmosferę schyłkowej epoki PRL. Kultowy status przyniosły im płyty Underground out of Poland oraz Ku przyszłości, które ugruntowały pozycję Dezertera jako jednego z prekursorów gatunku w naszym kraju.
Moskwa
Moskwa to zespół, który powstał w 1983 roku w Łodzi z inicjatywy Pawła „Gumy” Gumoli (wokal, gitara), Piotra „Rogoza” Rogozińskiego (gitara basowa) i Tomasza Grona (perkusja). Jesienią tego samego roku muzycy wystąpili na festiwalach „Prawdziwe Brzmienie Łodzi” i „Kontrrockowisko”. Wiosną 1984 Moskwa zarejestrowała swoje pierwsze demo, które później zostało wysłane do organizatorów festiwalu w Jarocinie. W sierpniu zespół został jednym z laureatów tego festiwalu, kwalifikując się do „złotej ósemki”. Jesienią muzycy w Rozgłośni Polskiego Radia w Łodzi dokonali czterech nagrań („Co dzień”, „Samobójstwa”, „Stań i walcz” i „Decyduj sam”), które oficjalnie ujrzały światło dzienne dopiero w 1998 roku na składance różnych wykonawców pt. „Porzucona generacja”. W grudniu zespół wystąpił na łódzkim festiwalu „Rockowisko”.
W 1985 roku Moskwa wzięła udział w festiwalach „Rock Arena” w Poznaniu (maj), „Rock FAMA” w Świnoujściu (lipiec) oraz „Festiwalu Muzyki Rockowej” w Jarocinie (sierpień). Na festiwalu jarocińskim Moskwa trafiła do dokumentalnego filmu Piotra Łazarkiewicza „Fala”, który zawierał krótki wywiad z „Gumą” oraz fragmenty koncertów zespołu. W lutym 1986 do zespołu dołączył Jarek „Wózek” Adler, który zagrał swoje pierwsze koncerty z Moskwą na „Nowej Scenie” w Gdyni, zastępując Piotra Rogozińskiego. Nowym basistą został Dariusz „Balon” Adryańczyk. Muzycy ponownie wystąpili na festiwalu jarocińskim, gdzie zostali sfilmowani przez ekipę Andrzeja Kostenki do dokumentu „Moja krew, twoja krew” na zlecenie brytyjskiej stacji BBC. Jesienią Moskwa wzięła udział w warszawskim festiwalu „Róbrege”. W kwietniu 1986 w studio „Paweł Haus” nagrali pierwszy album pt. „Nigdy!” (wydany oficjalnie dopiero w 2002 roku). Pod koniec roku z zespołu odszedł „Balon”, a w lutym 1987 Jarek „Wózek” Adler. Na ich miejsce dołączyli dwaj warszawscy muzycy: basista Dariusz „Maleo” Malejonek i perkusista Tomasz „Gogo Szulc” Kożuchowski. W tym okresie zespół złagodził swoje brzmienie z ostrej, szybkiej gry na bardziej rock'n'rollowe. Wiosną 1987 nagrali dla Rozgłośni Harcerskiej utwór „Wiem”. Lato i jesień upłynęły pod znakiem kolejnych koncertów na festiwalach, m.in. „Nowa Scena” (Sopot) i FMR (Jarocin), oraz występów w filmach: „Opowieść Harleya” (reż. Wiesław Helak) i dokumentalnym „Więcej bluesa” (reż. Piotr Łazarkiewicz).
Armia
Armia – polski zespół wykonujący szeroko pojętą muzykę punkrockową, założony w 1984 roku przez Roberta Brylewskiego, Sławomira Gołaszewskiego i Tomasza Budzyńskiego, późniejszego lidera i jedynego stałego członka. Uznawana za jedną z czołowych grup polskiej sceny niezależnej lat osiemdziesiątych XX wieku, we wczesnych latach dziewięćdziesiątych odniosła znaczny sukces za sprawą albumu "Legenda".
Przez skład przewinęli się muzycy takich formacji, jak Tilt, Dezerter, Moskwa, Kult, Acid Drinkers, Izrael, Voo Voo, Lombard, Wolf Spider, Kultura, Houk, Turbo, czy Brygada Kryzys. Część członków Armii utworzyła zespół Budzy i Trupia Czaszka oraz supergrupę 2Tm2,3, a jej sekcja rytmiczna dała początek Luxtorpedzie.
Nazwa Armia wpisuje się w stylistykę polskiego punka, gdzie częste są krótkie, dwu- lub trzysylabowe słowa, często zawierające głoskę [r]. Nazwa nawiązuje do kategorii związanych z agresją, wojskowością i wojną, co przewrotnie łączy się z antymilitarystycznym przekazem zespołu. Początkowo Budzyński rozważał dłuższą nazwę Armia Zbawienia, jednak stanęło na krótszej formie preferowanej przez Brylewskiego, z dodatkiem członu Anti-, który odwracał wydźwięk. Nazwa z członem negującym była traktowana jako nazwa dla wtajemniczonych – dla przyjaciół lub dla zmniejszenia kłopotów z cenzurą PRL. Budzyński twierdzi, że nazwa pochodzi od piosenki "Niewidzialna Armia", co ma oznaczać armię duchową, która działa w ukryciu, nie zabijając, lecz czyniąc dobro.
Punk rock w latach 90.
Post-punk i nowa fala
Upadek komunizmu w 1989 roku otworzył nowy rozdział dla polskiego punk rocka. Część grup rozpadła się, nie potrafiąc odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Jednak pojawiło się też wiele nowych formacji, które wniosły świeżą energię do gatunku. Popularność zdobyły kapele post-punkowe, jak Closterkeller czy Fisz Emade oraz nowofalowe - Hey i Kazik Na Żywo. Ich twórczość ewoluowała w stronę bardziej wysublimowanego rocka, tracąc część buntowniczego charakteru.
Młode zespoły
Jednocześnie na scenę wkroczyła nowa generacja zespołów punkowych, wyrastających już w wolnej Polsce. Do najważniejszych przedstawicieli należały formacje Post Regiment, Homomilitia czy Negatyw. Ich twórczość nawiązywała do klasyków gatunku, ale poruszała nowe tematy bliskie młodzieży lat 90. - tolerancji, praw człowieka, ochrony środowiska. Dzięki ich działalności polski punk z powodzeniem wszedł w nową dekadę.
Commercial Suicide
Przełomowym wydarzeniem było powstanie w 1994 roku festiwalu Commercial Suicide organizowanego przez Roberta Materę z Dezertera. Impreza na stałe wpisała się do kalendarza, dając szansę zaprezentowania się młodym, obiecującym zespołom. Dzięki Commercial Suicide polska scena punkowa weszła w okres twórczego rozkwitu.
Najważniejsze festiwale
Róbrege Rock
Najstarszym i najważniejszym festiwalem punkowym w Polsce pozostaje Róbrege Rock organizowany od 1982 roku w Różanymstoku. Przez scenę Róbrege przewinęły się wszystkie liczące się kapele polskiego punka, od Dezertera po Guernicę. Impreza na stałe wpisała się w kalendarz wydarzeń, będąc świętem dla wielbicieli gatunku.
Przystanek Woodstock
Choć punk rock nie jest jedynym gatunkiem obecnym na Przystanku Woodstock, to właśnie tam wielu wykonawców tego nurtu zagrało przed największą w Polsce publicznością. Występy kultowych grup przed setek tysięcy fanów pokazały, jak bardzo punk wkroczył do mainstreamu polskiej muzyki.
Jarocin
Trzecim ważnym punkowym festiwalem są coroczne koncerty w Jarocinie. Odbywają się one już od lat 80., tworząc swoistą ciągłość między dawną a współczesną sceną. Jarocin już dawno przestał być tylko festiwalem punk rocka, ale wciąż pozostaje ważnym wydarzeniem dla tego gatunku.
Wpływ na kulturę i sztukę
Punk w filmie
Polski punk rock znalazł swoje odbicie także w rodzimej kinematografii. Filmy, takie jak Vabank II czy Psy już dawno pozwoliły szerszej widowni zetknąć się z tą subkulturą. Obecnie nurt ten pojawia się często jako tło w produkcjach skierowanych do młodzieży, choćby w serialach na podstawie twórczości Katarzyny Bondy.
Moda i styl punkowy
Charakterystyczna stylizacja - kolorowe irokezy, skórzane kurtki, łańcuchy - to nieodłączny element punkowej kontrkultury. Elementy te z czasem przeszły do mainstreamu, stając się inspiracją dla projektantów mody i stylistów. Dziś irokez to już nie tylko symbol buntu, ale po prostu jedna z wielu opcji modyfikacji fryzury.
Dziedzictwo ideowe
Choć dziś polski punk rock nie ma już tak radykalnego charakteru jak dawniej, to wciąż niesie ze sobą określone wartości. Sprzeciw wobec zastanego porządku, wolność, równość, walka z dyskryminacją - to idee, które wciąż rezonują w tej muzyce. Dlatego dla wielu słuchaczy punk pozostaje nie tylko rozrywką, ale sposobem na życie i postrzeganie świata.
Podsumowanie
Punk rock ma w Polsce długą i barwną historię. Choć zrodził się jako akt sprzeciwu wobec komunistycznego reżimu, to z biegiem czasu ewoluował w stronę bardziej wysublimowanej formy ekspresji artystycznej. Dziś, mimo upływu dekad od swoich buntowniczych początków, wciąż pozostaje nośnikiem pewnych wartości i postaw. Znaczenie polskiego punka dla rodzimej kultury i sztuki jest nie do przecenienia. To właśnie temu gatunkowi zawdzięczamy takie perełki, jak albumy Dezertera, Moskwy czy Armii. Bez wątpienia na trwałe zapisał się on na kartach historii polskiej muzyki.
Tagi
Udostępnij artykuł
