Punk rock jako buntowniczy ruch muzyczny zrodził się w połowie lat 70. w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Jednak już w następnej dekadzie zaczął przenikać do Polski, gdzie szybko zyskał popularność i przybrał specyficzny, lokalny charakter. Choć czasy komunizmu nie były sprzyjające dla tego radykalnego nurtu, to polscy artyści znaleźli sposób, by wyrazić swój sprzeciw wobec ówczesnego systemu. Przez te dziesięciolecia punk w Polsce wyewoluował z kontrkultury w ważny element rodzimej kultury i sztuki.
Początki polskiego punk rocka
Polska scena punkowa zaczęła kształtować się pod koniec lat 70., głównie w Trójmieście i Warszawie. Pionierami były grupy takie jak Dezerter, Moskwa czy Siouxsie and the Banshees. Ich muzyka inspirowana była zachodnimi artystami pokroju Sex Pistols, The Clash czy Ramones. Szybko pojawiły się pierwsze nielegalne koncerty, organizowane po kryjomu w remizach strażackich czy kościołach. Techniczne zaplecze było prymitywne, instrumentarium ograniczone, a występy często przerywane interwencjami milicji.
Jednak mimo trudnych warunków ruch punkowy rósł w siłę. Pojawiły się kolejne zespoły, które dzięki kasetom magnetofonowym - głównemu nośnikowi alternatywnej muzyki w tamtych czasach - zdobywały popularność w całym kraju. Teksty utworów poruszały kontrowersyjne wówczas tematy polityczne i społeczne, co spotykało się z represjami ze strony władzy. Pomimo to dla wielu młodych ludzi punk stał się sposobem na wyrażenie buntu wobec otaczającej ich rzeczywistości.
Kultowe zespoły lat 80.
Dezerter
Grupa Dezerter, założona w 1981 roku w Warszawie przez wokalistę Roberta Materę, była jedną z najważniejszych formacji na wczesnej polskiej scenie punkowej. Ich teksty pełne nihilizmu i szyderstwa trafnie oddawały atmosferę schyłkowej epoki PRL. Kultowy status przyniosły im płyty Underground out of Poland oraz Ku przyszłości, które ugruntowały pozycję Dezertera jako jednego z prekursorów gatunku w naszym kraju.
Moskwa
Z kolei grupa Moskwa, założona w 1983 roku w Gdańsku, odegrała kluczową rolę na tamtejszej scenie niezależnej. Ich muzyka łączyła w sobie punk, rock i reggae, a kontrowersyjne teksty poruszały tematykę anarchizmu i walki z systemem. Największą popularność Moskwie przyniósł wydany w 1986 roku album Moskwa, z przebojami Generał Ferreira i Warszafski deszcz. Do dziś uchodzi on za jedno z najważniejszych wydawnictw polskiego punka lat 80.
Armia
Trzecim filarem rodzącej się w tamtym okresie sceny była założona w 1982 roku przez Tomasza Budzyńskiego legendarxa już dziś grupa Armia. W przeciwieństwie do nihilistycznego Dezertera czy anarchistycznej Moskwy, Armia głosiła pozytywne hasła miłości, wolności i pokoju. Teksty Budzyńskiego niosły przesłanie nadziei na zmianę i lepszą przyszłość, trafiając do młodego pokolenia zmęczonego codziennością PRL. Największym przebojem Armii pozostaje do dziś utwór Ostatni tabor z albumu Legenda.
Przełomowe albumy
Dezerter - Underground Out of Poland
Underground Out of Poland, wydany przez Dezertera w 1986 roku, uchodzi za jeden z najważniejszych albumów w historii polskiego punk rocka. Znalazły się na nim kultowe już dziś utwory, takie jak Spytaj milicjanta, Ku przyszłości czy Nie idźmy tą drogą. Dzięki mocnym, chwytliwym kompozycjom oraz buntowniczym, antysystemowym tekstom płyta stała się symbolem oporu młodego pokolenia wobec komunistycznych władz.
Moskwa - Moskwa
Równie ważnym albumem było wydane w 1986 roku Moskwa autorstwa grupy o tej samej nazwie. Znalazły się na nim takie punkowe standardy, jak Generał Ferreira, Warszafski deszcz czy Na Mariackim. Specyficzna mieszanka punk rocka, reggae i rocka przemówiła do wyobraźni fanów, czyniąc z Moskwy jeden z najpopularniejszych zespołów tamtych czasów. Płyta ugruntowała pozycję formacji jako ważnego głosu gdańskiej sceny alternatywnej lat 80.
Armia - Legenda
Równie ważnym punkowym wydawnictwem była płyta Legenda grupy Armia z 1983 roku. Znalazły się na niej utwory, które na trwale weszły do kanonu polskiego rocka - Ostatni tabor, Hej, czy nie wiecie czy te wszystkie drzewa. Optymistyczne teksty Budzyńskiego, mówiące o wolności i miłości, trafiły do serc słuchaczy. Dzięki nim Armia, w przeciwieństwie do wielu ówczesnych punkowych formacji, uniknęła bycia kojarzoną wyłącznie z nihilizmem i kontestacją.
Punk rock w latach 90.
Post-punk i nowa fala
Upadek komunizmu w 1989 roku otworzył nowy rozdział dla polskiego punk rocka. Część grup rozpadła się, nie potrafiąc odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Jednak pojawiło się też wiele nowych formacji, które wniosły świeżą energię do gatunku. Popularność zdobyły kapele post-punkowe, jak Closterkeller czy Fisz Emade oraz nowofalowe - Hey i Kazik Na Żywo. Ich twórczość ewoluowała w stronę bardziej wysublimowanego rocka, tracąc część buntowniczego charakteru.
Młode zespoły
Jednocześnie na scenę wkroczyła nowa generacja zespołów punkowych, wyrastających już w wolnej Polsce. Do najważniejszych przedstawicieli należały formacje Post Regiment, Homomilitia czy Negatyw. Ich twórczość nawiązywała do klasyków gatunku, ale poruszała nowe tematy bliskie młodzieży lat 90. - tolerancji, praw człowieka, ochrony środowiska. Dzięki ich działalności polski punk z powodzeniem wszedł w nową dekadę.
Commercial Suicide
Przełomowym wydarzeniem było powstanie w 1994 roku festiwalu Commercial Suicide organizowanego przez Roberta Materę z Dezertera. Impreza na stałe wpisała się do kalendarza, dając szansę zaprezentowania się młodym, obiecującym zespołom. Dzięki Commercial Suicide polska scena punkowa weszła w okres twórczego rozkwitu.
Najważniejsze festiwale
Róbrege Rock
Najstarszym i najważniejszym festiwalem punkowym w Polsce pozostaje Róbrege Rock organizowany od 1982 roku w Różanymstoku. Przez scenę Róbrege przewinęły się wszystkie liczące się kapele polskiego punka, od Dezertera po Guernicę. Impreza na stałe wpisała się w kalendarz wydarzeń, będąc świętem dla wielbicieli gatunku.
Przystanek Woodstock
Choć punk rock nie jest jedynym gatunkiem obecnym na Przystanku Woodstock, to właśnie tam wielu wykonawców tego nurtu zagrało przed największą w Polsce publicznością. Występy kultowych grup przed setek tysięcy fanów pokazały, jak bardzo punk wkroczył do mainstreamu polskiej muzyki.
Jarocin
Trzecim ważnym punkowym festiwalem są coroczne koncerty w Jarocinie. Odbywają się one już od lat 80., tworząc swoistą ciągłość między dawną a współczesną sceną. Jarocin już dawno przestał być tylko festiwalem punk rocka, ale wciąż pozostaje ważnym wydarzeniem dla tego gatunku.
Wpływ na kulturę i sztukę
Punk w filmie
Polski punk rock znalazł swoje odbicie także w rodzimej kinematografii. Filmy, takie jak Vabank II czy Psy już dawno pozwoliły szerszej widowni zetknąć się z tą subkulturą. Obecnie nurt ten pojawia się często jako tło w produkcjach skierowanych do młodzieży, choćby w serialach na podstawie twórczości Katarzyny Bondy.
Moda i styl punkowy
Charakterystyczna stylizacja - kolorowe irokezy, skórzane kurtki, łańcuchy - to nieodłączny element punkowej kontrkultury. Elementy te z czasem przeszły do mainstreamu, stając się inspiracją dla projektantów mody i stylistów. Dziś irokez to już nie tylko symbol buntu, ale po prostu jedna z wielu opcji modyfikacji fryzury.
Dziedzictwo ideowe
Choć dziś polski punk rock nie ma już tak radykalnego charakteru jak dawniej, to wciąż niesie ze sobą określone wartości. Sprzeciw wobec zastanego porządku, wolność, równość, walka z dyskryminacją - to idee, które wciąż rezonują w tej muzyce. Dlatego dla wielu słuchaczy punk pozostaje nie tylko rozrywką, ale sposobem na życie i postrzeganie świata.
Podsumowanie
Punk rock ma w Polsce długą i barwną historię. Choć zrodził się jako akt sprzeciwu wobec komunistycznego reżimu, to z biegiem czasu ewoluował w stronę bardziej wysublimowanej formy ekspresji artystycznej. Dziś, mimo upływu dekad od swoich buntowniczych początków, wciąż pozostaje nośnikiem pewnych wartości i postaw. Znaczenie polskiego punka dla rodzimej kultury i sztuki jest nie do przecenienia. To właśnie temu gatunkowi zawdzięczamy takie perełki, jak albumy Dezertera, Moskwy czy Armii. Bez wątpienia na trwałe zapisał się on na kartach historii polskiej muzyki.
Tagi
Udostępnij
