Rock progresywny to jeden z najbardziej wpływowych i innowacyjnych gatunków w historii muzyki rockowej. Choć jego początki sięgają lat 60., to właśnie dekada 70. przyniosła prawdziwy rozkwit tego odłamu rocka. W tym czasie na scenie pojawiło się wiele legendarnech zespołów, które tworzyły skomplikowane, eksperymentalne utwory. Ich kultowe albumy do dziś uznawane są za kamienie milowe rocka progresywnego.
Geneza rocka progresywnego i jego cechy charakterystyczne
Korzenie rocka progresywnego w psychodelii lat 60.
Choć rock progresywny kojarzony jest przede wszystkim z latami 70., jego początki sięgają poprzedniej dekady. Kluczowe znaczenie miał tu ruch psychodeliczny drugiej połowy lat 60. Artyści tacy jak Pink Floyd, Soft Machine czy Frank Zappa eksperymentowali z rozbudowanymi formami, niekonwencjonalnymi strukturami i instrumentacją. Ich utwory były odzwierciedleniem poszukiwań artystycznych i dążenia do pogłębionej ekspresji. Te eksperymenty stworzyły podwaliny pod późniejszy rozwój rocka progresywnego.
Eksperymentalne brzmienie i skomplikowane kompozycje
Najważniejszą cechą wyróżniającą rock progresywny było dążenie do poszerzania możliwości rocka poprzez sięganie po inspiracje z jazzu, muzyki klasycznej czy folkowej. Utwory rocka progresywnego cechowały się złożonymi strukturami, wieloczęściowymi suitami, zmiennymi metrami i nietypowymi harmoniami. Często stosowano też niekonwencjonalne instrumenty jak Mellotron, moog czy perkusjonalia. Brzmienie stawało się bardziej orchestralne i "poważne".
Dominacja instrumentów klawiszowych i sekcji rytmicznej
Kolejną wyróżniającą cechą była dominacja instrumentów klawiszowych, zwłaszcza organów Hammonda oraz Mellotronu. Ich brzmienie dodawało rockowi progresywnemu specyficznego kolorytu i klimatu. Równie istotna była wirtuozeria i finezja sekcji rytmicznej, na czele z perkusistami uznawanymi za prawdziwe gwiazdy tego gatunku.
Kamienie milowe rocka progresywnego z lat 70.
"In the Court of the Crimson King" - King Crimson
Debiutancki album King Crimson z 1969 roku uchodzi za pierwszy prawdziwy album rocka progresywnego. Jego niezwykle intensywne, dramatyczne brzmienie było czymś zupełnie nowym i rewolucyjnym. Utwory takie jak "21st Century Schizoid Man" stały się wręcz definicją nowego stylu. Album zapoczątkował erę rocka progresywnego.
"Close to the Edge" - Yes
Wydany w 1972 roku trzeci album Yes przyniósł takie arcydzieła jak tytułowy, 18-minutowy utwór zajmujący całą pierwszą stronę płyty. Skomplikowana suita łączyła wiele stylów, od folkowej ballady po ekstatyczny hard rock. "Close to the Edge" ugruntował pozycję Yes jako jednego z najważniejszych zespołów rocka progresywnego.
"Selling England by the Pound" - Genesis
Genesis pod przewodnictwem Petera Gabriela stworzyło w 1973 roku jedno ze swych najwybitniejszych dzieł. Mroczny, symboliczny album poruszał w warstwie lirycznej problemy tożsamości narodowej i imperializmu. Muzycznie łączył folk, rock i klasykę w niespotykanej dotąd formie. Utwory takie jak "Dancing with the Moonlit Knight" stały się klasykami.
Artyści rocka progresywnego z Wielkiej Brytanii
Pink Floyd i "The Dark Side of the Moon"
Choć Pink Floyd początkowo grał psychoodeliczny rock, to w latach 70. stali się jednym z filarów rocka progresywnego. Ich arcydzieło "The Dark Side of the Moon" z 1973 roku przez ponad 15 lat nie schodziło z list przebojów. Innowacyjne brzmienie łączyło psychodelię z eksperymentami elektronicznymi i dźwiękowymi. Teksty poruszały problemy mentalności współczesnego człowieka.
Jethro Tull i "Thick as a Brick"
Brytyjski zespół Jethro Tull na czele z charyzmatycznym wokalistą i flecistą Ianem Andersonem wywarł ogromny wpływ na rock progresywny. Ich przełomowy album "Thick as a Brick" z 1972 roku stanowił ponad 40-minutową suitę podzieloną na dwie części. Łączył rock z folkiem, jazzem i muzyką poważną przy użyciu nietypowych instrumentów jak flet, dudy czy harfa.
Emerson, Lake & Palmer - supergrupa lat 70.
Zespół ELP utworzony przez członków znanych grup (Keith Emerson z The Nice, Greg Lake z King Crimson i Carl Palmer z Atomic Rooster) szybko stał się supergrupą łączącą rocka z muzyką klasyczną. Debiutancki album z 1970 roku przyniósł przeboje "Lucky Man" i "Knife-Edge" - popisy wirtuozerii muzyków. ELP koncertowali z orkiestrami, a ich widowiska należały do najbardziej spektakularnych w historii.
Rock progresywny w latach 80. i jego ewolucja
Rozwój rocka neoprogresywnego
W latach 80. popularność klasycznego rocka progresywnego zmalała, jednak powstało wiele zespołów kontynuujących jego tradycję w bardziej przystępnej formie. Tak zwany neoprogresywny łagodził eksperymenty na rzecz chwytliwszych melodii. Do jego przedstawicieli należały grupy jak Marillion, IQ czy Pendragon budujące swoją pozycję w latach 80.
Powrót do brzmień psychodelicznych
Innym nurtem był powrót do psychodelicznych korzeni rocka progresywnego. Zespoły jak Ozric Tentacles czy Porcupine Tree łączyły rock z ambientem i muzyką elektroniczną. Sięgały po inspiracje z muzyki etnicznej i eksperymentowały z brzmieniami. Koncertowo używały świateł i wizualizacji, co spotęgowało psychodeliczny klimat.
Eksperymenty z elektroniką i jazz fusion
Część wykonawców zaczęła łączyć rock progresywny z nowymi brzmieniami elektronicznymi i syntezatorami (New Age, syntezatorowy rock progresywny). Jeszcze inni czerpali z jazz fusion tworząc progresywny rock instrumentalny. Przykładami mogą być tutaj Allan Holdsworth, Jean-Luc Ponty czy zespół Brand X.
Dziedzictwo rocka progresywnego we współczesnej muzyce
Kontynuacja tradycji przez weteranów
Wiele klasycznych zespołów rocka progresywnego nadal koncertuje i nagrywa do dziś. Grupy takie jak King Crimson, Yes, Jethro Tull czy Genesis nadal mają grono wiernych fanów. Co prawda składy ulegały zmianom, ale wciąż prezentują wysoki poziom i nawiązania do dawnych dokonań. Są żywym dziedzictwem tego gatunku.
Wpływ na rock alternatywny i metal progresywny
Dokonania rocka progresywnego miały też ogromny wpływ na późniejsze gatunki rocka. Jego eksperymentalny charakter był inspiracją dla rocka alternatywnego i artystycznego. Z kolei metal progresywny wprost czerpał z jego skomplikowanych struktur i wirtuozerii instrumentalnej.
Rock progresywny w XXI wieku
Mimo upływu dekad rock progresywny wciąż się rozwija i zyskuje nowych zwolenników. Obok kontynuatorów tradycji powstają nowe zespoły łączące go z metalem, post rockiem czy muzyką elektroniczną. Dzięki temu pozostaje stylem żywym, wciąż poszukującym nowych brzmień. Jego dziedzictwo wciąż inspiruje kolejne pokolenia artystów i słuchaczy.
Tagi
Udostępnij artykuł
